چند راهکار برای رسیدن به موفقیت تحصیلی
راهنمایی
راهنمايی كمك می‌كند كه فرد خود را بهتر بشناسد و استعدادها، علايق و مشكلات اجتماعی خود را درك كند. راهنمايی به دانش‌آموز كمك می‌كند تا آگاهی‌های لازم در زمينه فرصت‌های تحصيلی و حرفهای خود كسب و از آن‌ها استفاده كند. راهنمايی به فرد كمك می‌كند تا خود و محيطش را شناخته و از امكانات موجود حداكثر بهره‌برداری را بنمايد و در گزينش رشته تحصيلی و شغل مناسب اقدام كند.
نقش راهنمايی ايجاد سازگاری است و به دانش‌آموز كمك می‌كند تا خود را با زندگی و مدرسه سازگار سازد. به طور خلاصه راهنمايی تسهيل كننده (آسان كننده) رسيدن به هدف‌های تعليم و تربيت است كه كمك می‌كند دانش‌آموز خود و محيطش را بهتر بشناسد و به طور رضايت‌بخشی خويشتن را با زندگی و مدرسه سازگار نمايد.
مشاوره
راهنمايی شامل خدمات متنوعی است كه “مشاوره” يكي از آنهاست. در حقيقت مهمترين خدمت راهنمايی مشاوره است. هنگامی كه دچار مشكلی می‌شويد بی‌درنگ می‌توانيد به مشاورتان مراجعه كنيد. البته قبلا درباره يك مشاور خوب تحقيق كنيد. می‌توانيد از معلمتان بخواهيد كه يك مشاور خوب به شما معرفی كند. اگر چه ممكن است در بسياری از مدارس افرادی به نام “مشاور” باشند ولی شما بيشتر می‌توانيد از آن‌ها برای پيداكردن يك مشاور خوب در مراكز مشاوره و راهنمايی كه در اكثر شهرها وجود دارد كمك بگيريد. چون اول آنكه به علت تعداد بسيار زياد دانش‌آموزان در مدارس شايد مشاور مدرسه نتواند وقت مناسبی را به شما اختصاص دهد. دوم آنكه ممكن است تخصص كافی در زمينه مشاوره نداشته باشد.
در انتخاب مشاور دقت كافی مبذول داريد و حتما مشاوری انتخاب كنيد كه به ارزش‌ها و باورهای دينی متعهد باشد. در اينجا هرگز مشاوران غرب‌زده و غيرمذهبی كه بازگوكننده تجربه‌های به بن بست رسيده غربی‌ها هستند توصيه نمی‌شود. هنگامی كه به مشاورتان مراجعه می‌كنيد او با شما شروع به صحبت (مصاحبه) می‌كند سعی كنيد با مشاور ارتباط برقرار نماييد. مشاور هرگز به اسرار و رازهای شما كاری ندارد فقط تا حدی كه به شما كمك کند می‌تواند از آن‌ها مطلع شود. مشاور درباره شخصيت شما قضاوت نمی‌كند و برای شما به عنوان يك انسان ارزش و احترام قائل است.
مطالعه برتر
يكی از علل ناكامی‌های تحصيلی روش نادرست مطالعه است. عوامل زيادی برای موفقيت در تحصيل وجود دارد كه می‌توان از عوامل مهمی همچون معلم ماهر و كارآزموده، پشتكار و جديت، محيط مناسب خانوادگی و... نام برد. در بسياری از موارد همه شرايط تا حدی قابل قبول است اما دانش‌آموز (فراگير) روش‌های صحيح مطالعه را نمی‌داند.
شايد بعضی دانش‌آموزان گمان كنند با زياد مطالعه كردن از بقيه موفق‌تر خواهند بود ولی از سويی به درست مطالعه كردن بی‌توجه می‌باشند.
بعضی ديگر گمان می‌كنند كه با بی‌خوابی كشيدن می‌توانند در تحصيل موفق باشند. اما اين گروه هم اشتباه می‌كنند در اينجا برای تاكيد و اهميت روش‌های برتر مطالعه دوباره بايد خاطر نشان كنيم كه:
بسياری از ناكامی‌ها (در تحصيل) به خاطر بد مطالعه كردن و ندانستن اصول و روش‌های مطالعه درست است. يكي از مهمترين چيزهايی كه هر دانش‌آموز بايد بداند آن است كه روش مطالعه و يادگيری هر درسی ممكن است با درس ديگر متفاوت باشد. شما بايد از معلمتان بخواهيد كه روش مطالعه درسی را كه تدريس می‌كند. به شما بياموزد.
در اين قسمت ابتدا نكته‌هايی كلی عنوان می‌شوند كه شما را در “مطالعه برتر” ياری خواهند كرد. بخشی از اين مطالب از كتاب “كليدهای طلايی برای موفقيت تحصيلی” انتخاب شده است كه برای تاكيد بيشتر و به دليل اهميت بسيار بعضی مطالب در قالب‌های گوناگون تكرار شده است و سپس به طور اصولی مطالبی را عنوان خواهيم كرد كه يقينا با مطالعه مستقيما ارتباط دارد و دانستن اين مطلب شما را در مطالعه برتر كمك خواهد كرد. مطالبی درباره آموختن “تنظيم پاراگراف” تحت عنوان‌های “خواندن و نوشتن”، “ساختار يك پاراگراف (بند)”، “روايت”، “توصيف”، “توضيح يا مثال و تصوير”، “علت و معلول”، “دسته‌بندی” “تشابه و تباين (مغايرت)”، “تركيبات” و به دنبال آن مطالبی درباره خواندن توام با فهميدن با عنوان‌های “خواندن و فهميدن”، “سرعت تشخيص كلمه”، “سرعت درك كلمه”، “سرعت درك جمله”، “خواندن برای اطلاعات دقيق”، “سطحی‌خوانی”، “نگاه اجمالی” و “متن‌خوانی”.
نكاتی برای مطالعه برتر
در مطالعات خود بايد تنوع ايجاد كرد و به طور مثال اگر قرار باشد ساعاتی را صرف مطالعه نمود نبايد همه وقت را برای انجام يك كار صرف كرد. كمی از وقت را بايد به مرور مطلب ديگری گذراند يا مختصری درباره آينده برنامه‌ريزی نمود و كمی مطالعه آزاد داشت. كمی تنوع به همان خوبی استراحت كردن است. اگر فكر انسان فعاليت‌های متنوعی داشته باشد كارآيی بيشتری خواهد داشت تا آن كه برای مدتی طولانی به كاری يكنواخت بپردازد.
هميشه بايد مطلب و يادداشتی مهم به همراه داشت كه همه جا بتوان از آن بهره برد بسيار مفيد است كه يك كتاب جيبی يا كارتی شامل مطالب كليدی كه می‌خواهيم آن را فرا گيريم به همراه داشته باشيم. مكان يادگيری جايی است كه انسان آنجا هست يعنی اگر همه جا مطلبی به همراه نداشته باشيم بهانه خوبی برای ياد نگرفتن داريم.
وقتی به تنهايی مطالعه می‌كنيم اين امكان وجود دارد كه ساعت‌ها پشت ميز بنشينيم بدون اينكه فراگيری چندانی داشته باشيم. زمانی كه عضو يك گروه فعال مطالعاتی باشيم امكان “در رويا رفتن” به طور قابل ملاحظه‌ای كاهش می‌يابد.
در مطالعه نبايد كمال‌گرا بود به اين معنی كه در ياد گرفتن مطلبی نبايد خيلي وسواس داشته باشيم يا وقت بسيار زيادی را به ياد گرفتن مطلبی اختصاص دهيم كه هر قدر آن را مطالعه می‌كنيم از توانايی خود نسبت به درك آن اطمينان حاصل نكنيم. كمال‌گرايان اغلب به دليل انجام دادن كامل تعداد كمی از كارها در نهايت با انباشته شدن كارهای مهم مواجه می‌شوند. كاری كه امروز غيرممكن به نظر می‌رسد ممكن است پس از مدتی (هنگامی كه اطلاعات و تجربيات لازم در جهت سازماندهی روش انجام كار به دست آيد) امری بسيار آسان تلقی شود. خطر واقعی پافشاری در انجام يك كار، رديف شدن بقيه كارهای انجام نشده است كه در همان زمان در حال انباشته شدن هستند. زمان را به تفكر درباره مطالعه نبايد تلف كرد. افراد باهوش به تدابير بسيار پيچيده اجتناب از مطالعه مانند موارد ذيل آشنا هستند:
تميزكاری مرتب كردن و تظاهر به اين كه قبل از مطالعه انجام دادن آن كارها لازم است.
انجام دادن كارهای كوچك و آسان به عنوان راهی برای به تاخير انداختن شروع يك كار مهم و بزرگ.
پيدا كردن فعاليت‌های جايگزينی
بايد از كنار موانع رد شد. هنگامی كه به مطلبی می‌رسيم كه چيزی درباره آن نمی‌دانيم نبايد متوقف شويم. بلكه بايد آن را مانند جزيره كوچكی پشت سر بگذاريم. بايد موضوع بعدی را مطالعه نمود شايد ساده‌تر بيان شده باشد. ممكن است پس از اين كه به چند موضوع و مطلب تسلط پيدا كرديم آن مشكل خود به خود حل شود. انسان نبايد خود را به روش مطالعاتی كه به طور اتفاقی برگزيده است محدود نمايد. برای انجام كارهای مختلف به كارگيری روش‌های متفاوت سودمند است. آزمون روش‌های مختلف باعث به وجود آمدن تنوع و جذابيت در فعاليت‌های تحصيلی می‌شود. جعبه ابزاری از روش‌های گوناگون يادگيری بايد فراهم آورد.
هر قدر روش‌های مختلفی كه برای يادگيری مورد آزمايش قرار می‌دهيم بيشتر باشد بهتر می‌توان تصميم گرفت كه كدام يك از فنون بيش از بقيه مناسب انجام كاری خاص در موقعيتی خاص می‌باشد. انتخاب بهترين روش برای انجام كارهای مختلف مهارت بسيار مفيدی در جهت پيشرفت است. به اين معنا كه انسان به سرعت می‌تواند خود را با موقعيت‌ها و شرايط جديد وفق دهد.
بايد كاری كنيم كه هر صفحه از يادداشت‌هايمان با صفحات قبل فرق داشته باشد. اين باعث می‌شود كه هر صفحه در خاطرمان بماند. تمام صفحه را نبايد پر كنيم بلكه بايد جای خالی برای اصطلاحات بعدی و مطلب اضافی قرار دهيم.
خواندن مفيد با استفاده از قلم امكان‌پذير است.
بايد در حال مطالعه نكات مهم را در كنار صفحات يادداشت كرد و با استفاده از ماژيك يا شبرنگ قسمت‌های مهم را مشخص كرد. اين موضوع به ما اين امكان را می‌دهد تا به طور مستمر با مطالب كتاب ارتباط داشته باشيم.
بايد در حالی كه مطالعه می‌كنيم سوالاتی مطرح كرده و بنويسيم كه موجب می‌شود بعدها در آن مورد خود را بيازماييم
حتما بايد در حال مطالعه خلاصه‌برداری كرد. خلاصه‌نويسی مهارت بسيار سودمندی است كه با تمرين پيشرفت می‌كند. مهارت يافتن در خلاصه‌نويسی به انسان كمك می‌كند تا حجم مطلبی كه می‌خواهد ياد بگيرد كمتر شود. اين مهارت خود به خود انسان را به تصميم‌گيری راجع به موارد مهم و غيرمهم وادار می‌سازد و موجب جلوگيری از اتلاف وقت و انرژی كه صرف مطالعه بی‌نتيجه و سرسری می‌گردد می‌شود.
وضو داشتن به هنگام مطالعه باعث شادابی جسم و روح انسان و تمركز حواس می‌شود. خواندن دعای مطالعه قبل از شروع كار می‌تواند ثمربخش باشد:
“اللهم اخرجني من ظلمات الوهم و اكرمني بنور الفهم. اللهم افتح علينا ابواب رحمتك و انشر علينا خزائن علومك برحمتك يا ارحم الراحمين.”
“پيش مطالعه” بسيار مهم است. نبايد فراموش كرد كه حتي اگر پيش مطالعه خيلی سطحی هم باشد بايد آن را انجام داد.
نت برداری، نوشتن نكات اساسی و مشخص كردن مطالب مهم بسيار مفيد است كه ما را در مرور سريع ياری خواهد كرد.
تكرار مرتب مطالب آموخته شده به صورت روزانه، هفتگی و... فوق‌العاده مفيد است. با تكرار مرتب بايد مطالب را طوری در ذهن خود جا دهيم تا هرگز فراموش نشوند (جزيی از حافظه بلندمدت ما را تشكيل دهند).
چند دقيقه مطالعه پس از كلاس اگر از پيش مطالعه پراهميت‌تر نباشد كم اهميت‌تر نخواهد بود. بايد از تجربه‌های شخصی خود برای مطالعه بهتر كمك بگيريم. البته تجربه‌هايی كه ثمربخش بوده‌اند. مواردی همچون مكان مطالعه، روشن بودن فضای مطالعه، جريان هوای تازه، استراحت در بين مطالعه و غيره بسيار مهم است اما بايد به اين نكته توجه كرد كه نبايد خيلی در مورد آن‌ها دچار وسواس شد. برای مطالعه در همه شرايط چه آرام و ساكت و چه شلوغ و پر سر و صدا بايد تمرين كنيم. زيرا در بعضی از مواقع ناچار به مطالعه در اين شرايط خواهيم بود. داشتن طرح و برنامه در مطالعه بسيار ثمربخش است. البته برنامه‌ای قابل اجرا، انعطاف‌پذير و در حد توان. بهتر است طرح‌ها و برنامه‌های مطالعاتی را به اطرافيان بگوييم تا در انجام آن‌ها بيشتر تلاش كنيم.
خواندن و فهميدن
خواندن يك مهارت ضروری برای دانش‌آموزان نه تنها به عنوان يك منبع دستيابی به اطلاعات بلكه به عنوان يك فعاليت تفننی می‌باشد. البته خواندن بايد همراه با درك باشد وگرنه نتيجه دستيابی به اطلاعات را نخواهد داد. برای خواندن با درك خواننده بايد اطلاعات را از طريق فرآيندهای معين جمع‌آوری كند. به گفته ديگر درك استنباط معنی از موارد چاپی را ايجاب می‌كند. جهت استنباط معنی از يك متن، خواننده ابتدا بايد كلمات، اصطلاحات، تعابير و جملات را بفهمد.
علاوه بر خواندن همراه درك خواندن بايد همراه با سرعت باشد. خواننده‌ای كه هر بار كلمه‌ای را به تنهايی می‌خواند و روی آن متمركز می‌شود يك كندخوان است. بنابراين او خواننده غيركارا است ولو اين كه با فهم بخواند. در حقيقت يك كندخوان روی هر كلمه برای تشخيص عناصر ساختاری‌اش توقف يا مكث می‌كند. چنين خواننده‌ای تقريبا 8 ـ7 مكث در هر سطر صفحه با اندازه متوسط انجام می‌دهد در حالی كه يك خواننده متوسط تقريبا 5 ـ4 و يك خواننده تندخوان تقريبا 3 ـ2 مكث برای چنين سطری خواهد داشت. يعنی در هر مكثی كه تقريبا يك چهارم ثانيه طول می‌كشد تندخوان دو تا چهار كلمه ولی كندخوان فقط يك كلمه می‌خواند. تندخوان در حدود ششصد تا هزار كلمه در دقيقه، متوسط‌خوان تقريبا سيصد تا چهار صد كلمه و كندخوان صد و پنجاه تا دويست كلمه در دقيقه می‌خوانند. به تعبير ديگر کندخوان چهار دقيقه، متوسط‌خوان دو دقيقه و تندخوان صرفا يك دقيقه برای خواندن يك عبارت معمولی از يك متن (در صورتي كه كلمات و ساختارها مشكل نداشته باشد) نياز دارد.
اضافه بر اين كندخوان ميدان ديد محدودی دارد. ميدان ديد به محيطی كه در آن لغات به طور واضع قابل ديدن هستند گفته می‌شود. كندخوان‌ها از كلمه‌ای به كلمه ديگر می‌روند در حالی كه روی هر كلمه مكث می‌كنند. از طرف ديگر تندخوان‌ها ميدان نگرش بزرگی دارند كه در آن می‌توانند چندين كلمه را در يك زمان بخوانند. آنان صرفا ميدان نگرش وسيع ندارند بلكه نگرشی هم به پيرامون دارند. يعنی می‌توانند كلمات در زوايا و پيرامون ميدان ديدشان را ببينند. البته كلمات پيرامون ديد را به روشنی نمی‌توانند ببينند اما جهت تكميل و حدس معنای آن‌ها می‌توانند به قدر كافی كلمات را ببينند.
اخيرا متذكر شديم كه خواندن بايد به درك منتهی شود و فهم بايد ملازم سرعت باشد به منظور اين كه خوانندگان با فهم و سرعت بخوانند بايد مراحل زير را طی كنند:
1 ـ سرعت تشخيص كلمه.
2 ـ سرعت درك معنای كلمه
3 ـ سرعت درك جمله.
4 ـ سرعت فهم پاراگراف كه عبارت است از:
الف ـ خواندن پاراگراف برای مفهوم اصلي يعنی گذرخوانی.
ب ـ خواندن پاراگراف برای آگاهی‌های ويژه يعنی خواندن پژوهشی.
ج ـ خواندن پاراگراف برای جزئيات و درك كامل: يعنی خواندن به منظور اطلاعات دقيق (دقيق‌خوانی)
5 ـ سرعت درك مطلب متن.
سرعت تشخيص كلمه
تشخيص كلمه يك قسمت اساسی جريان خواندن است. خواننده كلمه را به تمامی و بدون ملاحظه اجزايش بايد بشناسد. او به اولين و آخرين حرف هر كلمه بايد توجه كند به جای اين كه همه حرفهای كلمه را يك به يك ملاحظه كند. در واقع خواننده ابتدا حرف آغازين و سپس آخرين حرف كلمه را جهت فهم كلمه به عنوان يك كل می‌بيند. در حالی كه خواننده به كلمه به عنوان يك واحد توجه دارد بايد تفاوت بين آن كلمه و كلمه‌ای كه شباهت زياد به آن دارد بفهمد. يك كلمه ممكن است كاملا شبيه ديگری باشد با اين وجود در اين تشابه ممكن است ويژگی خاصی وجود داشته باشد كه كلمه‌ای از ديگری تفاوت يابد. مثلا او “حسن” را به تمامی تشخيص می‌دهد اما در همان زمان بايد بداند كه تفاوتی بين “حسن” و “حسين” وجود دارد. شايد خواننده در اولين نگاه هر دوی آن‌ها را همانند ببيند ولی بعدا با يك تمركز كوچك روی دو كلمه، او خواهد توانست (ی) زيادی در دومی را ببيند. البته وی لزوما هر حرف را تميز نمی‌دهد. او به آسانی می‌تواند بين دو كلمه با نگاه كردن به آن‌ها به دقت و سرعت تمايز قايل شود.
تشخيص كلمه بايد همراه با سرعت باشد و گرنه به فعاليت حرف‌يابی تبديل خواهد شد. اگر خواننده‌ای بيش از يك هشتم ثانيه زمان برای پرداختن به كلمه‌ای مصرف كند به احتمال زياد وی با شيوه حرف‌يابی حركت می‌كند. به منظور آموزش سريع‌خوانی خواننده بايد نگاهش به كلمات محدوديت زمانی معين داشته باشد.
خواندن پژوهشی
خواندن پژوهشی (Scanning) نوعی فن سريع خوانی است كه برای تعيين اطلاعات مخصوصی نظير تاريخ تولد، درجه حرارت، جايگاه و غيره به كار می‌رود. در اجرای خواندن پژوهشی خواننده نيازی به خواندن همه سطرها ندارد. او از سطرها و صفحه‌ها به منظور يافتن اطلاعات ويژه‌ای كه در جستجوی آنهاست به سرعت عبور می‌كند. خواننده هر نوع اطلاعاتی را به استثنای قسمت‌های معينی كه در پی آنهاست جمع آوری نمی‌كند. برای اين كه خواننده خواندن پژوهشی را با مهارت و به طور موثر انجام دهد مراحل زير پيشنهاد می‌شوند:
1 ـ ابتدا خواننده برای اين كه بفهمد آيا آگاهی‌های مورد نظر در متن موجود است يا نه به عنوان پاراگراف نگاه كند. احتمالا اطلاعات ويژه در تيتر پاراگراف نشان داده شده باشد. اگر نباشد خواننده بايد آن‌ها را در پاراگراف جستجو كند.
2 ـ خواننده بايد سطرها را نگاه كند و بدون اين كه آن‌ها را بخواند، اطلاعاتی را كه می‌خواهد جستجو نمايد.
3 ـ سپس خواننده بايد آگاهی‌های مورد نظر را تشخيص بدهد و بفهمد.
دقيق‌خوانی
دقيق‌خوانی يا خواندن برای اطلاعات دقيق به معنای خواندن برای درك كامل است.
مطالعه برای چنين هدفی جريانی است كه در آن خواننده اطلاعات درست متن را برگزیده و گردآوری می‌نمايد. اين نوع خواندن لازمه‌اش اين است كه خواننده مفاهيم استنباط‌ها و دلالت‌های جملات در پاراگراف را بفهمد، به علاوه خواننده بايد معانی غيرمستقيم را به خوبی معانی مستقيم كلمات درك كند.
مراحل خواندن به منظور اطلاعات دقيق عبارتند از:
1 ـ يافتن مفهوم اساسی با خواندن اولين و آخرين جمله پاراگراف و نگاه گذرا به بقيه.
2 ـ گزينش آگاهی‌های جزئی مهم پاراگراف جهت دستيابی به اطلاعات دقيق.
3 ـ مبادرت به طرح كردن سئوالات و جواب گفتن به آن‌ها در خلال مطالعه پاراگراف با دركی كامل.
4 ـ دنبال كردن همه زوايای پاراگراف به طور كامل جهت درك آن.
5 ـ تقسيم‌بندی و سازماندهی عناصر در ذهن خود برای درك مفاهيم پاراگراف.
6 ـ هنگام خواندن پاراگراف به نتايج كلی دست يافتن.
7 ـ توانايی برای فهم نقشه‌های ترسيمی به منظور درك پاراگراف.
8 ـ فهم لغات، جملات و تعابير راهنما جهت درك همه پاراگراف و بدست آوردن مفهوم درست.
منبع: باشگاه اندیشه
نظر خود را بنویسید