برنــامه‌ریــزی
برنامه‌ریزی 1
اصول اولیه
دوستان فکر کنم همه ما این را قبول داریم که در هر شرایطی این خود انسان است که با توجه به تمامی شرایط، بهترین تصمیمات را می‌گیرد و آن‌ها را عملی می‌کند. البته این به معنی استفاده نکردن از تجربیات و عقاید دیگران و بی توجهی به آن‌ها نیست بلکه به معنای استفاده کردن از آن‌ها برای تصمیم‌گیری بهتر است. پس بهترین تصمیم‌گیرنده، همیشه خود شما هستید. زیرا شمائید که به تمامی احوال خویش آگاهید، تمامی عادت‌های ریز و درشت خود اعم از زمان مناسب برای درس، تفریح و ... را می‌شناسید.
حال چهار اصل بنیادی که مهم‌ترین اصول برنامه‌ریزی می‌باشند را با هم مرور می‌کنیم:
- واقعی و عملی بودن برنامه: ما دوست داریم که به موقعیت‌های عالی در زندگی برسیم، ولی باید این را بدانیم که نمی‌شود در مدت بسیار کوتاهی به همه جا رسید و این عملی نیست. توجه کنید که برنامه‌ریزی‌ای لذت‌بخش است که بتوانیم آن را به طور کامل عملی نموده و به هدف نهایی برسیم نه این که ایده‌ال‌ترین برنامه و کم‌ترین عمل و نتیجه را داشته باشیم.
- کوتاه مدت بودن برنامه: یک برنامه‌ی بلند مدت، اگر در همان ابتدا یا در نیمه‌های راه با مشکلات اجرایی مواجه شود، دیگر قابل ترمیم نخواهد بود. برنامه‌های کوتاه مدت، عموما انگیزه‌ی بیشتری را در شما ایجاد می‌کنند، زیرا اهداف برنامه‌های کوتاه مدت، جزئی‌ترند و لذا عملی‌تر به نظر می‌رسند و انگیزه‌ی شما را برای رسیدن به اهدافتان افزایش می‌دهند. ضمن این که برنامه‌های کوتاه مدت مثلا برنامه‌ریزی برای امتحان آزمایشی بعدی قابلیت انعطاف بیشتری دارند و به راحتی قابل تغییر و جایگزینی با برنامه‌های کوتاه مدت دیگر هستند.
- شناورهای برنامه: شناورهای برنامه، عبارتند از زمان‌هایی که برای جبران عقب‌ماندگی‌ها در برنامه در نظر گرفته می‌شوند. به عنوان مثال اگر قرار است ظرف یک هفته دروس نیم سال اول را مطالعه نمایید سعی کنید برای 6 روز، برنامه‌ی خود را تنظیم کنید. یک نیم روز را به «جبران عقب‌افتادگی‌های احتمالی» اختصاص دهید و نیمه‌ی دیگر روز را هم برای «مرور و جمع‌بندی» بگذارید. هرگاه در طول اجرای این برنامه‌ی 5 روزه مبحثی یا مطلبی باقی ماند که از ساعت در نظر گرفته شده تجاوز کرد، برنامه‌ی خود را با ادامه دادن و تمام کردن مباحث باقی ماده خراب نکنید بلکه عنوان آن مطلب یا مبحث را در برگه‌ای یادداشت کنید و این قسمت باقی ماده را در یک روز آخر برنامه که برای جبران است، انجام دهید. اگر احتمالا عقب‌ماندگی‌هایی در برنامه‌ی شما به وجود آمده، می‌توانید در این زمان آن‌ها را برطرف کنید و اگر چنین اتفاقی برای شما نیفتاد، خب تبریک می‌گوییم شما یک برنامه‌ریز موفق هستید و می‌توانید با رفتن به مرحله‌ی بعد، به پیشرفت خود ادامه دهید.
- در نظر گرفتن متغیرها و تعهدهای زمانی: در این مرحله باید متغیرهای مختلف نظیر زمان آزمون‌های پایانی هر نیم‌سال، زمان برگزاری آزمون‌های انتهای هفته یا آزمون‌های جامع، زمان به پایان رسیدن کلاس‌های مدرسه، تعطیلی‌های آینده و... را نیز به طور کامل در تقویم اجرایی خود مشخص کنید تا بتوانید برنامه‌ای دقیق برای خود مدون کنید. داشتن برگه‌هایی برای ثبت این برنامه‌ها ضروری است.
برنامه‌ریزی 2
پله پله رو به جلو
بهتر است این نکته را از یاد نبریم که مقصود برنامه‌ریزی، رسیدن به اهداف بلند مدت است، پس همواره به ماه‌های آینده نیز نیم نگاهی داشته باشید و از افق زمانی بلند، هرگز غافی نشوید!
برنامه‌ریزی در قدم اول با ثبت کارهای انجام شده آغاز می‌شود، تهیه لیستی از وظایف پیش‌رو قدم بعدی است. یادگیری برنامه‌ریزی روز به روز و سپس هفته به هفته باید پیشرفت بعدی شما باشد. چهار نکته‌ی کلیدی زیر را در برنامه‌ریزی فراموش نکنید:
- ثبت مطالعات: کوتاهی نکنید و ثبت برنامه‌های مطالعاتی را به دقت انجام دهید و این کار را با پشتکار ادامه دهید.
- نوشتن برنامه به صورت هفتگی: این که ابتدای هفته را کجا در نظر بگیرید، بستگی به روزهای تعطیلی مدرسه‌تان دارد؛ برای هر درس به تفکیک، لیست کارهایی را که قرار است در هفته انجام دهید، ثبت کنید و زمانی پیشنهادی برای آن در نظر بگیرید. ساعت مطالعه هفتگی شما باید در شرایط ایده‌آل بین 45 تا 50 ساعت باشد (حدود 10 تا 11 ساعت در روزهای تعطیل یعنی سه روز در هفته و حدود 4 ساعت در روزهایی که به مدرسه می‌روید، یعنی چهار روز باقی مانده). البته این میزان مطالعه متناسب با شرایط کلاس‌های شما می‌تواند تغییر کند. برای مثال در مدارسی که برنامه‌ی سنگینی برای کلاس‌ها در نظر گرفته شده، 40 ساعت مطالعه در هفته می‌تواند ایده‌آل باشد. اگر مجموع زمان‌های پیشنهادی از این مقدار بیشتر است سعی کنید حجم کاری خود را کم کنید، چرا که بعید است به آن برسید، اما اگر از این مقدار کم‌تر است، حتما حجم کاری خود را زیاد کنید تا به این حدود برسید (تنبلی نکنید!) قرار نیست برنامه‌ی کاملا دقیقی طراحی کنید و دقیقا ساعت و روز هر کار را مشخص کنید، همین که لیست کاری خود را در هر روز هفته بدانید، یک قدم بسیار اساسی است، دقت کنید که در هر هفته برای تمام دروس وقتی در نظر بگیرید.
- مرووووووووووووووووووووووووووووور: مرور را خیلی جدی بگیرید، این بسیار مهم است که شما با تکرار و دوره‌ی مطالب گذشته، نگذارید آن‌ها به سطح عمیقی از ذهنتان بروند و سرعت شما در دسترسی به آن‌ها کاهش پیدا کند. پس سعی کنید در برنامه‌ی هفتگی خود زمان ثابتی هم برای مرور مطالب یادگیری شده‌ی قبلی در نظر بگیرید.
- این شعار «مطالعه‌ی درس هر روز همان روز» را شما عملی کنید: برای اینکه مطالب در ذهن شما بهتر ذخیره شوند، بهتر است مطالبی را که امروز یاد گرفتید همان روز، بعد از رسیدن به منزل، فردای آن روز، یک هفته بعد و یک ماه بعد حتما مرور کنید تا ثبت آن به طور کامل صورت گیرد. پس سیستم امروز، فردا، هفته بعد و ماه آتی را فراموش نکنید!
- تعادل: تعادل را در برنامه‌ریزی رعایت کنید، یعنی متناسب با زمان برای دروس مختلف برنامه‌ریزی کنید. می‌توان گفت بهترین شیوه برای رعایت تعادل در برنامه‌ی دروس «برنامه‌ریزی موزاییکی» (جدول خانه‌های خالی) است.
برنامه‌ریزی 3
به شیوه‌ی موزاییکی
موزاییک‌ها، خانه‌های خالی جدول هستند که می‌توان آن‌ها را پر کرد، برای تجسم بهتر آن جدولی را در نظر بگیرید که خانه‌های آن خالی هستند و ما قرار است آن‌ها را پر کنیم.
این خانه‌های خالی، زمان‌های ما هستند و چیزهایی که آن‌ها را پر می‌کنند، کارهایی هستند که ما می‌خواهیم آن‌ها را انجام بدهیم. بیشتر وقت‌ها ما به صورت خودکار این کار را انجام می‌دهیم؛ می‌بینیم چقدر وقت داریم و چه کارهایی را باید انجام دهیم؛ بعد کارها را به ترتیب اولویت زمانی در برنامه‌ی خود می‌چینیم یعنی موزاییک‌های خالی را پر می‌کنیم. بر اساس اولویت کارها، آن‌ها را در خانه‌های خالی می‌نویسیم، بدیهی است که بعضی از کارها مهم‌تر هستند و به دقت بیشتری نیاز دارند، شاید 3 موزاییک شما را فقط یکی از کارهایتان به خود اختصاص دهد. تصمیم‌گیری در مورد نحوه پر کردن موزاییک‌ها با شماست.
این مدل برنامه‌ریزی در مراحل مختلف زندگی می‌تواند به شما کمک کرده و برایتان مفید باشد. پس این روش را همواره تمرین کنید! در ماه‌های آخر سال بسیار به این نوع برنامه‌ریزی نیاز داریم، مخصوصا شش هفته‌ی آخر. در آن زمان شما می‌بینید که فقط 6 هفته، یعنی فقط 40 تا 42 روز وقت برای درس خواندن دارید. ما چهل روز را فرض می‌کنیم، اگر به فرض شما دانش‌آموزی هستید که روزی 11 ساعت درس می‌خوانید، جدولی که رسم می‌کنید 11×40 یعنی 440 تا موزاییک دارد. چند تای آن‌ها را آزمون‌ها به خود اختصاص می‌دهند و مابقی برای مطالعه‌ی فردی شما هستند که آن‌ها را بین دروس مختلف و بر اساس اولویت‌هایتان تقسیم می‌کنید. در این صورت، همیشه به طور دقیق می‌دانید چقدر زمان دارید و چه کارهایی را باید انجام دهید و می‌بینید که اگر هر کدام از آن‌ها را به خاطر تنبلی انجام ندهید، وقت آن بازنمی‌گردد و شما ضرر کرده‌اید. البته رعایت این نکته هم در این مدل ضروری است که شما چند تا از موزاییک‌ها را با فاصله از هم، به جبران و یا رفع عقب افتادگی‌های موزاییک‌های قبلی اختصاص دهید و این‌ها را نقاط وارسی برنامه‌ی خودتان قرار بدهید. این را بدانید که اگر از الان این مدل برنامه‌ریزی را تمرین کنید، برنامه‌ریز خوبی در آینده خواهید شد.
البته قبل از آنکه بتوانید برنامه‌ریزی موزاییکی انجام دهید، لازم است دو مهارت را کسب کرده باشید:
- بتوانید زمان‌های مطالعه‌ای که در طول هفته انجام می‌دهید را به دقت ثبت کنید تا بدانید واقعا چند ساعت در هر روز و هر هفته را می‌توانید مطالعه کنید.
- بتوانید لیست کاملی از کارها و برنامه‌هایی که باید انجام دهید را تهیه کنید. برنامه‌ریزی موزاییکی بدون اطلاع از زمان و کار امکان‌پذیر نیست.
منبع: کتاب "همراه من، برنامه‌ریزی هفتگی کنکور"
نظر خود را بنویسید